آيين غبارروبي

يکي از پرشکوه ترين مراسم در بقعه منور، آيين غباروربي است که با تشريفات مخصوصي انجام مي شود. مراسم غبارروبي چند نوبت در سال و همزمان با اعياد مذهبي يا ميلاد مسعود يکي از معصومان (ع)توسط توليت آستان قدس رضوي و همراهانشان صورت مي گيرد. اما شيوه اجراي اين مراسم به اين شکل است که ابتدا در روز و ساعتي معين شده، خادمان ،حريم رضوي را کاملاً خلوت مي کنند و کليه درهاي ورودي آن را مي بندند. خادمان اين کار را به اصطلاح «قرق کردن» مي گويند . پس از اين کار ،در ضريح مطهر توسط توليت آستان قدس گشوده مي شود . سپس نذورات مردم به تدريج جمع آوري مي شود. در تمام طول اين مراسم، تلاوت روحبخش قرآن يا مداحي و مرثيه سرايي براي اهل بيت (ع)در حريم رضوي طنين انداز است . بعد از جمع آوري نذورات ،درون مضجع شريف و ضريح مقدس با عطر و گلاب شست و شو مي شود. در ضمن شرح غبارروبي هم هر نوبت در صورتجلسه اي تنظيم و به امضاي توليت و ديگر مقامات شرکت کننده در اين آيين مي رسد. در پايان هم از طرف توليت آستان قدس به هر يک از دعوت شدگان، هديه اي که شامل مقداري غبار داخل ضريح و نبات متبرکه است اهدا مي شود.

در اسناد تاريخي آمده است که حدود يک قرن و نيم پيش مردي به نام «امام ورديخان بيات مختاري »سنت قرآن خواني صفه را ثبت کرد. او در وقف نامه اي تعيين کرد که درآمد حاصل از موقوفه اي را براي مخارج اين مراسم مصرف کنند. بيات مختاري مقرر کرد که خادمان حفاظ در رواق توحيد خانه (يکي از رواق هاي شمالي حرم مطهر و بين رواق دار الفيض و صحن انقلاب )صبح و شام کلام الله مجيد را تلاوت کنند و 12بند توسل خواجه نصير الدين طوسي را هم بخوانند.

چهارده رحل گشوده
 

مراسم قرآن خواني «صفه»آن قدر قدمت دارد که شايد تاريخ شروع اين مراسم در گرد و غبار تاريخ گم شده باشد. البته بعضي مورخان معتقدند که مراسم قرآن خواني ويژه در بارگاه ملکوتي امام رضا(ع)پس از شهادت ايشان شروع شد؛ يعني بيش از 12قرن است که مراسم صفه در سرزمين خراسان برپاست . اما اسناد و وقف نامه هايي هم وجود دارند که شهادت مي دهند مراسم قرآن خواني صفه در حرم مطهر امام رضا(ع)از سال 1276هجري قمري شروع شده و تا امروز که صفحه هاي سالشمار عدد 1430هجري قمري را نشان مي دهد ادامه دارد.
 

متن زیر بر سطح سنگ جدید مرقد امام رضا ( علیه السلام ) حک شده است :
" هذا هو المرقد الشریف للامام التقی النقی الصدیق الشهید ، وارث الانبیاء والمرسلین ، ثامن الائمه المعصومین من اهل بیت رسول رب العالمین ، حجه الله علی الخلق اجمعین ، سیدنا و مولانا ابی الحسن الرضا علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین .

سال ‌‌های سختی و غربت

روضه منوره که پیکر مقدس حضرت رضا ( علیه السلام ) در آن مدفون است ، زیر گنبدی زرین و با شکوه قرار دارد و هسته مرکزی بناهای آستان قدس رضوی به شمار می‌ آید .
در سال ‌‌های آغازین به خاک سپاری پیکر پاک امام ، حرم مطهر به صورت بنایی ساده با مصالح ویژه آن دوران بنا شده بود ؛ چنان‌که بقعه مطهر ، تنها یک در ورودی ساده در پیش روی مبارک داشت و دارای تزیین‌ هایی مختصر به سبک آن زمان بود . صفه ‌‌های اضلاع حرم به جز صفه پیش ‌رو ، به‌سوی خارج از بنا بسته بود و بر فراز بقعه ، تنها قبه‌ ای وجود داشت .